De EU das

Wat denkt een minister, staatssecretaris, of Kamerlid als hij ‘s morgens een das aantrekt? Wat gaat er door ze heen, welke afwegingen maken ze dan? In onze onderbroek voor het dassenrekje zien we er – de mannen wel te verstaan – om een uur of zeven ‘s morgens allemaal even lullig uit. Zo’n das kan die dag het verschil gaan maken. Wordt het een vechtdag, een luisterdag, een mediadag? Praat ik met Jeroen en Paul? Of met Andries? Persconferentie, plenair Kamerdebat of gewoon een AO-tje? Spreekbeurt in het land (das in de tas). Kom ik onder het publiek van de Koningin? (Paniek – kleur!?). Gaan we op buurtbezoek, of komen er sporters langs? Allemaal dingen die voor de dassenkeuze van groot belang zijn. En het wordt niet makkelijker nu je ook nog kan kiezen dasloos te gaan.

Dassen, dat zijn de kleine statements van de politicus. Uitdagen met rood, bijvoorbeeld, ten teken van strijdbaarheid en autoriteit. Of passend in de partijkleuren (Groen CDA, blauw VVD, rood PvdA). Opvallend en modieus om te laten zien dat je begrijpt wat er omgaat in de samenleving (Pechtold). Principieel zonder als stil verzet tegen de gevestigde orde (met het tweede knopje los en inkijk – Jan Marijnissen). Dassen doen er toe. Dat hebben Wouter Bos en Mark Rutte goed begrepen. Die dragen, na wat geflirt met dasloosheid, voor officiële gelegenheden tegenwoordig altijd een das. En aan die stropdas kan je zien hoe ze de situatie inschatten. Moet ik gestrengheid en gezag uitstralen of doe-maar-lekker-gewone huiselijke aaibaarheid? Wouter en Mark hebben inmiddels een breed repertoire ontwikkeld. Vooral Wouter Bos speelt er mee: die kan zich met een das transformeren van ‘zeg-maar-gewoon-Wouter’ tot vastberaden en tegelijkertijd vreeswekkende staatsman. Een rode brede stropdas geregen rond een eigenlijk te nauw zittende boord die zijn nek opstuwt richting zijn kin. Geen glimlach meer, laat staan de brede tandenblote grijns, maar de smalle lippen in een bijna rechte streep. Net niet, of juist net wel grimmig. Vaak ook nog de armen over elkaar geslagen. Een en al onverzettelijkheid en overtuiging. Van je dasloze makker tot onbereikbare gebieder der natie en de wereld. En dat met niet meer dan een das….knap hoor.

Enfin dit alles omdat ik me er steeds weer over blijf verbazen. Die EU-das. Hoe zit het daar nou mee? Gisteren was ie meer dan vier jaar na de feiten weer twee keer in beeld. Balkenende droeg hem, en ook Rutte. De EU-das was de das die Nederland als voorzitter van de Europese Unie in 2004 als relatiegeschenk in de aanbieding had. Honderd procent zijde, handgemaakt volgens het label en verkrijgbaar in twee gedekte kleuren: blauw en goudkleurig. Op de blauwe variant zijn met goudgekleurde draad roosjes geweven met daarin – moeilijk te lezen – de letters ”EU”. In de goudkleurige variant zijn er blauwe roosjes. Om het allemaal af te maken waren er ook nog kekke manchetknopen in dezelfde uitvoering. Ze hadden er niet al te veel laten maken op Buitenlandse Zaken, om het toch een beetje een exclusief cadeau te laten zijn, maar het bleken er achteraf toch nog veel te veel te zijn. Dat EU voorzitterschap verliep van dag een af niet lekker. Er was een hoop gedoe in Nederland met de nasleep van de Fortuyn-beroering en Balkenende zelf werd ernstig ziek en moest veel verstek laten gaan. De ernst van de aandoening werd in het begin slecht begrepen. Wie laat nou aan het roer van de Unie verstek gaan omdat ie wat last heeft van zijn voet? Geen succes en ook de voortekenen van de EU-rebelsheid dienden zich aan. In 2005 ging de voorgestelde Grondwet het raam uit. Niet iets waar je aan herinnerd wil worden, door zo’n das, en al evenmin wilde niemand sindsdien nog tot de rangen van naïeve euro-enthousiastelingen gerekend worden. Buitenlandse Zaken bleef met truckladingen van die dassen zitten. Het leek er op een gegeven moment wel op dat ze ze samen met een bezoekerspas aan het Ministerie weggaven. Je wilde er niet dood mee gevonden worden.

Maar waarom dan heeft Jan Peter Balkenende toch altijd die EU-das om? Ook op dagen dat er klaarblijkelijk niet iets internationaals gaande is. Is dat zijn ‘memento mori’? Wil hij opvoeden, zichzelf kastijden? Of vindt hij het gewoon een mooie das, wat eigenlijk nog veel erger is, want het goudkleurige ding staat hem niet. Hij had de blauwe moeten nemen, zoals Frans Timmermans. Die draagt ook vaak de EU-das, maar dan de blauwe variant. Het staat hem goed en zijn geuzenteken, zijn knipoog, kan ik begrijpen. Maar wat Mark Rutte gisteren op televisie met die EU-das moest? Dat ie tegenwoordig een das draagt heeft zijn zaak ontegenzeggelijk goed gedaan, maar iemand in zijn partij moet iemand hem toch eens gaan zeggen dat ie ze beter niet meer zelf kan kiezen wanneer de ‘r’ in de maand komt en hij ‘s morgens in het schemerdonker iets van zijn rekje moet pakken.